Termin WYSOKO WRAŻLIWE DZIECKO został stworzony przez psychoterapeutkę Elaine Aron i jest szczegółowo opisany w jej książce o tym samym tytule. Według Elaine około 15-20% dzieci stanowią dzieci wysoko wrażliwe. Te dzieci urodziły się ze specyficznym typem układu nerwowego, który jest bardzo czuły i szybko reaguje. Niesie to ze sobą pozytywne i negatywne konsekwencje. Dzieci te wykazują szereg korzystnych adaptacyjnych cech, często odznaczają się kreatywnością, intuicją, mądrością i umiejętnością współodczuwania. Niestety łatwo je przytłoczyć nadmiarem bodźców, nagłymi zmianami, krytyką lub problemami innych ludzi. Osoby wysoko wrażliwe są bardzo wyczulone nawet na subtelne bodźce, szczególnie te sensoryczne. Ujawniają tendencję do głębokiego przetwarzania, czyli dużą skłonność do refleksji, wykazują wysoki poziom reaktywności emocjonalnej, czyli wrażliwości na bodźce i zazwyczaj są bardzo empatyczne. Powodem tego jest ich charakter i specyfika układu nerwowego, z jakim się urodziły. Zatem ich wysoka wrażliwość nie jest niczyją winą. Główną jej przyczynę stanowią czynniki biologiczne, dlatego nie powinno się winić rodziców za trudne zachowania dzieci, ponieważ leży to poza świadomym ich wpływem. Dlatego nie należy doszukiwać się winnych i odpowiedzialnych za wysoką wrażliwość a zatroszczyć się o nie, aby mogło jak najlepiej wykorzystać swój potencjał. Jeśli uda się nam dostosować w pewnym zakresie środowisko, w jakim funkcjonuje dziecko, oraz oddziaływania wychowawcze, które wobec niego podejmujemy dostosujemy do jego potrzeb, wiążących się z wysoką wrażliwością, możemy uzyskać korzystną zmianę w zachowaniu dziecka i odnieść powodzenie we współpracy z nim.

Jak funkcjonuje dziecko wysoko wrażliwe?

Dziecko wysoko wrażliwe może odbierać świat nie tylko jako ciekawy, fascynujący, ale również pełen niespodzianek i nowości. Na nowości i zmiany często reaguje jak na gorące żelazko. Bywa, że w tym świecie jest dla niego za jasno, za głośno, zapachy są zbyt intensywne. Z łatwością reaguje rozdrażnieniem, pobudzeniem, niepokojem, płaczem i krzykiem. Dodatkowo trudno je uspokoić, kiedy się czymś zajmuje, trudno mu to przerwać i zaangażować w proponowaną aktywność, trudno mu przełączyć się na nowe działania, wejść w nowe sytuacje. Dlatego często stawia opór, na wiele propozycji odpowiada negatywnie, trudno wpłynąć innym na jego zachowanie. Wobec nieznajomych osób jest ostrożne, unika kontaktu. Potrzebuje kogoś dobrze poznać, żeby wiedzieć czego może się po tej osobie spodziewać i ewentualnie się z nim pobawić. W przedszkolu okres adaptacyjny może być dla dziecka wysoko wrażliwego szczególnie trudny, może się on przedłużyć. Dzień w przedszkolu może zaczynać się płacze, gdy trudno będzie mu się rozstać z opiekunem i kończyć płaczem, kiedy rodzic przyjdzie w środku trwania jego ulubionej zabawy. Kiedy ktoś lub coś będzie się nagle do niego zbliżać ono będzie się oddalać, kiedy zostanie zaproszone do zabawy, będzie się odwracać. Dlatego dziecko z wysoka wrażliwością może mieć problemy z dostosowaniem się do poleceń kierowanych do grupy przez nauczyciela, podążaniem za nim. Kłopot może sprawić także podjęcie współpracy z innymi dziećmi. Preferują zabawę samodzielną. Świat pociąga i interesuje dziecko wysoko wrażliwe, głęboko przetwarza sygnały wysyłane, co kosztuje go wiele energii, również tej emocjonalnej, dlatego częściej bywa rozdrażniony , reaguje impulsywnie płaczem lub krzykiem, a czasem zachowaniami agresywnymi kierowanymi bezpośrednio do siebie lub otoczenia. Dziecko wysoko wrażliwe potrzebuje stałości, rytmu, rutyny i przede wszystkim czasu. Potrzebuje czasu, aby przywyknąć do nowej sytuacji, aby przetworzyć nowe bodźce. Potrzebuje kilka razy przeżyć dane doświadczenie, aby w przyszłości móc odczuwać komfort w danej sytuacji.

Jak postępować i pracować z dzieckiem wysoko wrażliwym?

• podejdź do dziecka z zaciekawieniem,
• uwolnij dziecko od łatek typu niegrzeczne, nieposłuszne, trudne,
• daj dziecku czas,
• powtarzaj nowe rzeczy, słowa, czynności,
• zadbaj o rutynę, powtarzalność na co dzień.

Dzieci wysoko wrażliwe są wśród nas. Nie jest im łatwo w tym przebodźcowanym świecie. Dzięki odpowiedniemu zatroszczeniu się o nie, możemy uczynić ich codzienność łatwiejszą, a jednocześnie sami zainspirować się i wrażliwością i intuicją.

Opracowanie
Joanna Jelonek

Źródło: Przewodnik Bliżej Przedszkola nr 11.242/2021, pod red. R. Halik, M. Stasińska, M. Majewska, N. Łasocha, K. Gawlik, s. 2-6